ماه مبارک رمضان، از جمله مهم‌ترین ماه‌ها نزد مسلمین جهان به شمار میرود که اعمال، و آداب و رسوم خاص خود را نیز در بر دارد. در این ماه، بنابر آیه 185 سوره بقره، قرآن نیز در شب قدر نازل شده است که اهمیّت ماه رمضان را دوچندان میکند. شاید در نظر بسیاری از افراد، این ماه، صرفا برای روزه گرفتن‌ها و نماز خواندن‌ها باشد، اما بر اساس کلام ائمه و معصومین اعمال بسیاری را در این ماه میتوان انجام داد که هر یک ثواب و پاداش بزرگی را نیز در پی خواهد داشت.
بنابراین در این مقاله همراه باشید با اعمال ماه مبارک رمضان از نظر ائمه و اولیای الهی.
بهترین اعمال در ماه مبارک رمضان از نظر پیامبر اسلام
پیامبر در خطبه‌ای که در آخرین جمعه ماه شعبان قرائت فرمودند، مردم را به غنیمت شمردن فرصت ماه مبارک رمضان توصیه کرده و برای این ماه، فضیلت‌های متعددی را متذکر شدند. همچنین علاوه بر بیان فضائل ماه رمضان، به اعمال و رفتاری که یک فرد مسلمان باید در این ماه رعایت کند نیز اشاره فرمودند. اینکه فرد مؤمن در ماه مبارک رمضان باید خضوع و خشوع داشته، همیشه مشغول به ذکر خدا بوده، در اموری که او را به خدا نزدیک میکند سبقت گرفته، از اعمالی که او را از خدا دور میکند دوری کرده، بر هر چه دیدنش را حرام فرموده چشم فرو بندد و به هر چه شنیدنش را ممنوع کرده گوش فرا ندهد.
همچنین در پایان این خطبه‌ی پیامبر، زمانی که امیرالمؤمنین از ایشان سوال میکند که بهترین عمل در ماه رمضان چیست؟ ایشان در پاسخ میفرمایند: «ای أبوالحسن! بهترین اعمال در ماه رمضان، اجتناب از گناهان است.»
وصیّت امام صادق (ع) در مورد اعمال ماه رمضان و هنگام روزه گرفتن
حضرت صادق (علیه السلام) وصیت نموده و فرموده که هر زمان روزه گرفتی، باید گوش، چشم، مو، پوست و تمام اعضای تو از محرّمات و حتی مکروهات دوری کنند. آن روز تو نباید مثل سایر روزهایت باشد، و روزه نخوردن و نیاشامیدن نیست؛ بلکه در روزی که روزه میگیرید، زبان خود را از دروغ و دیده های خود را از حرام بپوشانید، و از نزاع، حسد، غیبت، سوگند دروغ و حتی سوگند راست، دشنام و فحش، ستم، بی خردی، دلتنگی و غفلت از یاد خدا و نماز، دوری کنید. و خاموش باشید از آنچه نباید گفت و صبر کنید و راستگو باشید و دورى کنید از اهل شرّ و اجتناب کنید از گفتار بد و دروغ و افتراء و خصومت کردن با مردم و گمان بد بردن و غیبت کردن و سخنى کنى کردن و خود را مُشْرِف به آخرت دانید و منتظر فَرَج و ظُهور قائم آل محمّد (ع) باشید و آرزومند ثوابهاى آخرت باشید و توشه اعمال صالحه براى سفر آخرت بردارید.
حکایت پیامبر و زنی که روزه‌اش را با دشنام باطل کرد
روایت است از پیامبر که زنى در زمانی که روزه گرفته بود، جاریه‌اش را دشنام داد. حضرت غذایی طلبید . آن زن را گفت بخور زن. زن گفت من روزه ام . فرمود : چگونه روزه اى که جاریه خود را دشنام دادى. روزه فقط همین نخوردن و نیاشامیدن تنها نیست. به درستى که حق تعالى روزه را حجابى گردانیده است از سایر امور قبیحه. از کردار بد و گفتار بد. چه بسیار کم هستند روزه داران و چه بسیارند گرسنگى کشندگان و حضرت امیرالمؤ منین (ع) فرمود که چه بسیار روزه دارى که بهره اى نیست او را از روزه به غیر از تشنگى و گرسنگى و چه بسیار عبادت کننده اى که نیست او را بهره اى از عبادت به غیر تَعَب. اى خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیدارى و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بى خردان است .
توصیه‌ها و دستورات علامه سید علی قاضی در مورد ماه‌های حرام ( رجب، شعبان و رمضان)
در کتاب مهر تابناک اثر علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی که در مورد علامه قاضی است، در صفحه 225، دستوراتی از علامه قاضی در مورد ماه رمضان ذکر شده که به گفته‌ی علامه طهرانی، برگرفته از نسخه‌ی خطی خود مرحوم سید علی قاضی است. این دستورات، که ایشان در یکی از جلسات و برای برخی افراد و شاگردان خاص بیان فرموده و آیت الله سید محمد محسن طهرانی نیز آن را یادداشت برداری کرده، به شرح زیر است:
١ـ آگاه و متوجه باش! که ماه‌های حرام (رجب و شعبان و رمضان که در نزد أهل عرفان ماه‌های حرامند) از راه رسید؛ بیدار باش! تا اینکه برای مسافرت خویش توشه برداری و این فرصت را از دست مده و غنیمت بشمار!.
٢ـ شب‌های آن را به بیداری و روز‌های آن را به روزه گرفتن سپری نما، بشکرانۀ اینکه خداوند لطف خویش را عام و شامل همگان فرموده است!.
٣ـ و شب را جز به مقدار کمی استراحت و خواب سپری مکن؛ و نماز شب را بنحو تهجّد و بیدار و خواب بجای آور (یعنی چند رکعتی نماز بخوان و مقداری بخواب و سپس بیدار شو و به همین ترتیب عمل نمای، تا نافلۀ شب پایان پذیرد) و چه بسیارند عاشقانی که هرگز در شب نمی خوابند!.
٤ـ و کتاب حقّ را تلاوت نمای و آنرا با بهترین صوت و زیباترین نغمه و آرام آرام قرائت کن، چرا که ظلمت‌ها و کدورت‌ها را تبدیل به نور و روشنائی می نماید.
٥ـ پس تو بهره مند نشدی، بلکه هیچکس از چیزی به مانند قرآن بهره نبرده است! و هر کس غیر از گفتۀ مرا بگوید سخت در اشتباه فرو رفته، مرتکب خطا گردیده و گمان او گمان باطلی خواهد بود!.
٦ـ و سلام بفرست بر أصل قرآن و فصل آن (که مقصود محمّد و آل محمّد صلوات اللَه علیهم أجمعین هستند) که آنان باقیماندگان آل اللَه می باشند و در برابر آنان عبد محض و تسلیم و بدون اراده باش!.
٧ـ هر کسی که در غیر حبّ آنها خود را در ذمّۀ خداوند رحمان درآورد و به اندازۀ ذرّه ای از محبّت غیر آنها در دل راه دهد، او محققاً گمراه شده و منکر نعمت ولایت آنان گردیده؛ و در این انکار خود نعمت‌های پروردگارش را از دست داده است!.
٨ـ پس محبّت به آنها محبّت به خداوند است و در این صورت تو خود را در پناه حبّ خداوند درآور!.
٩ـ و دربارۀ قرآن کوتاهی مکن و آنرا از روی لهو و لعب قرائت منمای و در معانی آن دقّت کن تا بواسطۀ دقت در قرآن به بالاترین ذروه از قلل مجد و شرف نائل آئی!.
١٠ـ و در هر حال بر تو باد که ذکر و یاد خدا؛ و مبادا کوتاهی کنی در قرائت قرآن و ذکر پروردگار و هیچگاه در این مورد عذر نیاور که: چگونه و چه مقدار به یاد او باشم. (یعنی اشتغال به امور دنیوی و تراکم شواغل و مشاغل تو باعث نشود که در این دو مهمّ سستی و تکاهل ورزی و آنرا بعنوان عذر برای خویش تلقّی نمائی
١١ـ این ماه‌ها (رجب و شعبان و رمضان) قرقگاه‌های خداوند است، پس در این قرقگاه داخل شو، اما حرمت آنرا پاس بدار و آنها را معظّم داشته، ملتزم به رعایت آداب آن باش.
١٢ـ پس هر کسی که به خداوند معتصم شود (دست به دامان رحمت و جمال و جلال او دراز نماید و به ریسمان او چنگ بزند) خود را در صراط او می یابد و اگر گفتی «ربّی اللَه» ای گوینده! روی این کلام ایستادگی نمای و دست از آن برندار.